Sinti

Zigeuners trekken de zon achterna om tijd te winnen op de dag en de dood (zigeunergezegde. In: Acco 2006: 20)

Sinti is de naam waarmee een nomadenvolk zichzelf aanduidt. Net als Roma zijn Sinti woonwagenbewoners. Over de oorsprong van Sinti en Roma bestaat veel onduidelijkheid. Er is weinig over gedocumenteerd en veel informatie komt voort uit mythes en legendes waarvan de bron niet te achterhalen is. De meest gehoorde theorie, die ook door henzelf veel wordt aangehangen, is dat zij afkomstig zijn uit India. Wetenschappers trekken deze conclusie vooral op basis van overeenkomsten tussen hun taal, het Romanes, en het Sanskriet. (Rodrigues e.a. 2004)

De verspreiding van de zigeuners vanuit India over de rest van de wereld gebeurde aan de hand van drie grote migratiegolven. De eerste migratiegolf brengt mensen naar Europa die zichzelf Manoesj of Sinti noemen in West Europa en Rom in Oost Europa. Een tweede migratiegolf komt rond 1850 op gang, na de afschaffing van de slavernij in Moldavie en Roemenie. Vanuit die landen trekken Rom door de rest van Europa. Een derde migratie golf komt na het uiteenvallen van de communistische regimes vanuit Oost Europa richting het westen. Om hen te onderscheiden van de Rom uit de tweede migratie golf noemt men hen Roma. (Eycken 2006)

Soms namen arme autochtone bevolkingsgroepen die door omstandigheden hun huis kwijtraakten de levensstijl van de zigeuners over en kwamen in hun kielzog mee naar west europa. Zij worden in Nederland woonwagenbewoners genoemd. Zij ontwikkelden een eigen taal met veel leenwoorden van de zigeuners, het Bargoens. (Eycken 2006)
Hoewel de zigeunertaal Romanes door de vele omzwervingen sterk is beinvloed en vele dialecten kent, wordt zij nog steeds gesproken en gebruikt als communicatiemiddel tussen zigeuners over de hele wereld.

Tijdens hun omzwervingen hebben zigeuners zich altijd aangepast aan de lokale cultuur waarin zij nooit helemaal wensten opgenomen te worden. Deze marginaliteit leidde vooral ten tijde van economische of politieke crisissen tot conflicten. Wanneer de wetten van de overheid of de vijandigheden van de bevolking hen het leven onmogelijk maakten trokken zij weer verder. Vandaar dat zij woonden in woonwagens, getrokken door paarden. Tot op de dag van vandaag worden zigeuners in veel landen aangeduid als sociale kaste, inferieur ras of sociaal probleem. De Tweede Wereldoorlog vormde het dieptepunt in de vervolging van Roma en Sinti. 90 Procent van alle zigeuners in West Europa is tijdens de Tweede Wereldoorlog in concentratiekampen uitgeroeid. Het bekendste Nederlandse slachtoffer is het Sinti meisje Settela Steinbach. Zij werd tijdens haar deportatie naar Auschwitz gefilmd door filmmaker Rudolf Breslauer. Het meisje met de hoofddoek dat tussen de deuren van een goederen wagon naar de camera kijkt is jarenlang als icoon gebruikt voor de massamoord op de Joden, tot men achter haar ware identiteit kwam.

Na de Tweede Wereldoorlog werden zigeuners in Oost Europa niet erkent als nationale minderheid, maar als een aparte sociale groep binnen het volk. Dit paste in de trend van assimilatie politiek die door veel communistische regimes tot eind jaren ’80 uitgevoerd werd. Zo werden zigeuners in Tsjechie omschreven als ' een sociale groep met een uitstervende etnische identiteit, nauwelijks eigen cultuur en een taal die naar een dialect neigt' (Eycken 2006).

Na de val van het communisme in Europa veranderde de negatieve houding ten opzichte van zigeuners nauwelijks. Kapralski (1997) beargumenteert dat dit komt door het specifieke karakter van het Oost- en Centraal Europese nationalisme. Het nationalisme in deze landen zou sterk gebaseerd zijn op een gezamenlijke cultuur, geschiedenis, taal en etniciteit. Zigeuners die eigen gebruiken in stand houden worden daarom uitgesloten van de samenleving. Een andere verklaring voor de hernieuwde vijandigheid in met name landen als Italie, Griekenland en de Joegoslavie zou te maken kunnen hebben met de decentralisatie van geweld. Deze theorie gaat ervanuit dat de negatieve sentimenten jegens zigeuners altijd al bestonden, maar dat ze vanwege de communistische assimilatie politiek onderdrukt werden. Nu het uiten van deze sentimenten overheidshalve niet meer wordt tegengehouden kunnen zigeuners vrijelijk gediscrimineerd worden. (Kapralsi 1997)

In 2000 bood premier Kok zijn excuses aan namens het Nederlandse volk voor het leed dat de Nederlandse Sinti en Roma hebben geleden tijdens de oorlog. Dit was voor het eerst dat dit nationaal werd erkend. (Nieuwenhuizen 2004)

Over de hele wereld leven ongeveer 12 miljoen Zigeuners, waarvan er 8 miljoen in Europa wonen. Daarvan leven er 5300 Sinti’s en 800 Roma in Nederland.
Ook in Nederland zijn zigeuners nog steeds onderwerp van vooroordelen en stigmatisering. Zigeuners worden vaak aangehaald als het gaat om criminaliteit en asociaal gedrag. Dit werkt door op politiek niveau.

Vanaf de jaren ’60 werden de laatste rondtrekkende zigeuners gedwongen zich te registreren op een vaste verblijfplaats. Hiermee kwam een einde aan de traditie van het rondtrekken met woonwagens getrokken door paarden, en de daarbij horende beroepen als ketellapper, deurventer en muzikant. Veel zigeuners zagen zich gedwongen in huizen te gaan wonen, anderen weigerden het laatste idee van mobiliteit op te geven en vestigden zich in woonwagenkampen. (Lucassen 1990)

In de laatste jaren proberen gemeenten het aantal standplaatsen en kampen terug te dringen, waardoor een tekort ontstaat voor de jongere generatie zigeuners. Zij worden gedwongen hun bestaan in woonwagens op te geven en hun intrek in een gewoon huis te nemen. Nog steeds worden Sinti en Roma in Nederland niet erkend als etnische minderheid. In 2004 werd dit besproken tijdens de behandeling van het Europese kaderverdrag inzake de bescherming van nationale minderheden, in de Tweede Kamer. Alleen de Friezen werden daar echter aangemerkt als nationale minderheid. Toen het verdrag in de Eerste Kamer werd behandeld vroegen de SP, Groenlinks en de PvdA om de erkenning van ook de Roma en de Sinti in dat verdrag, maar de zittende regeringspartijen stemden tegen. (Nieuwenhuizen 2004)

In de film ' buitengewone buren' wordt een kijkje in het leven van een Sinti familie gegeven. De Sinti familie Keiman woont in Wageningen aan de Droevendaalsesteeg, naast de studentenvrijstaat Droevendaal. Hierbij ligt de focus juist niet op het omstreden karakter van zigeuners of op vooroordelen, maar op hun dagelijks leven. Het is niet het streven om een representatief beeld van alle Sinti in Nederland te geven.

- Eycken, M. (2006), Roma-zigeuners: overleven in een industriële samenleving. Leuven: ACCO.
-Kapralski, S. (1997) Identity building and the Holocaust: Roma political Nationalism. Nationalities Papers, 25:2, 269-283.
-Lucassen, L. (1990) En men noemde hen Zigeuners: de geschiedenis van Kaldarasch, Ursari, Lowara en Sinti in Nederland. Stichting Beheer IISG, Amsterdam.
-Nieuwenhuizen, E. (2004), Literatuurstudie in opdracht van het NPRD, Nationaal Platform voor overleg en samenwerking tegen Racisme en Discriminatie.
- Rodrigues, P. R. & Matelski M. (2004), Monitor racisme & extreem rechts. Cahier nr. 3: Roma en Sinti. Leiden: Anne Frank Stichting.

Suggesties voor andere films over Sinti en zigeuners:
-Gipsy life: Sinti & Roma door Bob Entrop (2008) Living Colour Entertainment. Drie films over de geschiedenis, het leven in moderne woonwagenkampen en de drang naar muziek van de Sinti en Roma in Nederland.
-Soeni: De droom van een zigeuner door Carin Goeijers (2003) Jura Filmproducties. Documentaire over de Sinti zanger Reinard Dewus die vecht voor het voortbestaan van de zigeunercultuur in Nederland.