Studentenvrijstaat 'Droevendaal'

In Nederland worden in verschillende gemeentes duurzame samenleefprojecten opgestart waarvan de meest spraakmakende Transition Towns en Ecodorpen zijn. Deze manier van samenleven is een reactie op de vele crisissen die de aarde op dit moment doormaakt, betreffende het klimaat, voedsel en de economie. Mensen zijn op zoek naar een duurzamere manier van leven gedreven door bezorgdheid over het klimaat, duurzaamheid en gemeenschap.

De discussie rondom milieuproblematiek heeft zich de laatste jaren binnen de internationale wetenschap steeds meer ontwikkeld tot de consensus dat natuurlijke systemen de belasting van de mens niet meer kunnen verwerken, stelt Visser. Ondanks deze consensus is de politiek al jaren bezig oplossingen te vinden voor de milieuproblematiek maar worden individuele burgers steeds meer als een collectief aangesproken verantwoordelijkheid te nemen. De verzorgingsstaat neemt op dit vlak het heft niet in handen. Een milieuvriendelijke levensstijl botst met het consumerende kapitalisme dat grondstoffen uitput. De politiek kan niet uit de voeten met deze contradictie en een duurzaam kapitalisme lijkt tot nu toe lastig te volbrengen zoals gezegd door O’ Connor (1993).

Voor de individuele burger aan de andere kant (Kunneman e.a. 1994), is consumeren een middel om een eigen individualiteit te profileren en daarom een belangrijk onderdeel van de huidige geïndividualiseerde samenleving. Een verschuiving richting milieuvriendelijk alternatief kan alleen als vormen van behoeftebevrediging worden aangeboden die dieper aangrijpen dan het consumentisme via het ontwikkelen van individuele bestaansethieken.

Aan de andere kant heeft de individualisering ook geleid tot een sterker zelfbewustzijn en is er de mogelijkheid en vrijheid om te kiezen voor andere, duurzame manieren van leven, volgens Roel van Duijn. Ookal concludeerde Robert Putnam dat in de VS mensen steeds minder actief zijn in verenigingen, groepen en verbanden en pleit hij voor meer samenleven, is er in deze tijd van klimaat crisis ook een trend te signaleren dat mensen kiezen voor duurzaam samenleven.

Het toenemende besef van de uitputting van de planeet zorgt ervoor dat burgers eigen initiatieven ondernemen. Naar aanleiding van de olie die opraakt en de klimaat crisis ontstond bijvoorbeeld het idee van Transition Towns. Deze dorpen zijn gebaseerd op de kracht van een lokale gemeenschap. Het doel is je eigen stad, wijk, dorp of (ei)land voor te bereiden op de combinatie van een permanente oliecrisis (Piekolie), de klimaatcrisis, en de noodzaak om te schakelen naar een economie die niet afhankelijk is van fossiele brandstoffen.

De Britse permacultuur-activist Rob Hopkins startte in 2005 een eerste Transition-initiatief. Inmiddels zijn er in Engeland al vele Transition Towns en zijn andere landen geïnspireerd geraakt. In Nederland is Deventer de eerste officiële Transition Town. Een onderdeel van dit project zijn aardehuizen, zelfvoorzienend en gemaakt van afval met het doel om in harmonie met de natuur, met elkaar en de wereld te leven.

Daarnaast bestaan er ecovillages die zich willen ontdoen van afval, vervuiling, competitie en geweld van het dagelijks hedendaagse leven. In deze ecodorpen staan gemeenschapszin, ecologie en spiritualiteit centraal. Al deze internationaal georganiseerde initiatieven zijn onderdeel van een ontwikkeling naar duurzaam samenleven. De ideeën nemen hun plaats in op verschillende plekken op de wereld.

Het rapport uit 1987 Our common Future van de Independent World Commision on Environment en Development, pleitte voor duurzame gemeenschappen en zorgde ervoor dat dit idee onder de aandacht van de politiek kwam. Het rapport was een belangrijke inspiratiebron voor huidige duurzame gemeenschappen volgens Mark Roseland.

Milieubewust samenleven heeft ook een belangrijke plek in het studentencomplex Droevendaal. Door een gebrek aan studentenwoningen werden er in 1977 barraken gebouwd net buiten de universiteitsstad Wageningen voor Life Sciences.

De barakken werden niet goed onderhouden, ze werden gezien als tijdelijke woning. Na verloop van tijd waren sommige barakken er zo slecht aan toe dat de eigenaar ze niet meer wilde verhuren. Toen in 1992 de barakken gesloopt zouden worden kwamen de bewoners in opstand. Door de jaren had zich een bijzondere gemeenschap ontwikkeld met moestuinen, composthopen, kampvuren, veel dieren een een bijzonder gemeenschapsgevoel. De inwoners waren dan ook vastberaden om deze manier van leven te behouden. In ruil voor het aantal lidmaatschappen dat ze wonnen voor de omroep de VPRO, kregen de Droevendalers zendtijd die ze benutten om actie te voeren voor het behouden van Droevendaal.

In 1997 werd besloten om Droevendaal te herbouwen en wel op een milieuvriendelijke manier. De 34 nieuwe barakken die 198 studenten huishouden hebben zonnepanelen op de daken en regenwater wordt gebruikt voor de wc’s en wasmachines. Daarnaast is er veel groen op en rondom Droevendaal waarvan het onderhoud grotendeels door de bewoners zelf wordt gedaan. Ook is het samenleven nog steeds belangrijk, er wordt veel samen gegeten en elke barrak kan zelf beslissen wie bij ze komt wonen.

Sommige bewoners waren het niet geheel eens met de veranderingen die op Droevendaal doorgevoerd werden. Lees hier een ingezonden brief van Anita Jurgens in de Volkskrant over de overgang naar de nieuwe barakken.

Op het studentencomplex Droevendaal is op een milieuvriendelijke manier samenleven belangrijk. Droevendaal heeft door de jaren heen bijzondere gebruiken ontwikkeld. De leefgemeenschap heeft een eigen burgemeester, een eigen krant en een eigen winkeltje met fair trade producten. Daarnaast wordt elke zomer wordt het Droeffeest georganiseerd met verschillende muzikale optredens, acrobatiek en lekker eten. Ook is er een zaden ruil dag, reclaim the fields weekend, een tuinierdag, avonden van gezamelijk eten, een bosbanjerweekend en de wekelijkse capoeira, acrobatiek en filmavonden.Aangezien er steeds meer internationale studenten afkomen op de Universiteit van Wageningen, heeft ook Droevendaal meer internationale bewoners gekregen.

Met de komst van de nieuwe barrakken is het karakter van Droevendaal ook enigszins veranderd. Deze nieuwe bungalows zijn luxer dan de slecht geïsoleerde barakken van vroeger. Daarnaast is er snel internet en ligt Droevendaal sinds kort tegenover de nieuwe universiteitsgebouwen van Wageningen. Er wonen verschillende studenten die niet allemaal hetzelfde denken over en niet allemaal op dezelfde manier bijdragen aan het samen wonen. Desondanks zijn er veel gezamenlijke activiteiten zoals bijvoorbeeld de Volkskeuken waarbij een groep bewoners een biologisch vegetarisch driegangen menu kookt voor medebewoners. Hiermee wordt gezocht naar wat meer sociale cohesie en bewustwording over biologisch vegetarisch eten.

- Allan, Patricia, and James O'Connor (1993), Food for the future: Conditions and Contradictions of Sustainability. Wiley-Interscience.
- Putnam, Robert D. Bowling Alone (2000), The Collapse and Revival of American Community. New York: Simon & Schuster.
- Roseland, Mark & Sean Connelly & David Hendrickson (2005), Toward sustainable communities. 3rd. New Society Publishers.
- Harry Kunneman, Harry & Rob Visser & Roel van Duijn (1994), Natuur en cultuur op gespannen voet : groen licht voor een nieuw denken?. Utrecht: Bureau Studium Generale.
- Interview met Paul Hendriksen, een van de initiatiefnemers van Transition Towns Nederland, op de website van Tegenlicht

www.transitiontowns.nl
www.transitiontowndeventer.nl
www.ecodorp.nl
www.aardehuis.nl
www.droevendaal.nl

Suggesties voor andere films over milieuproblematiek:
-An Inconvienent Truth door Al Goore (2006). Een film over de opwarming van de aarde.
-Earth door Alastair Fothergill en Mark Linfield (2007). Een tocht van de noordpool naar de zuidpool waarbij getoond wordt hoe de opwarming van de aarde de overlevingskansen van verschillende diersoorten bedreigd.