Driehoekstraat, waar het nog 'n beetje zoals vroeger gaat

Driehoekstraat in de Jordaan


De Jordaan

Foto van vroeger: het cabaretfestival wat toen in de Driehoekstraat gehouden werdAan het einde van de twintigste eeuw werd het 'hip' om in de Jordaan te wonen. Vanaf de jaren zestig was er veel gerestaureerd. Monumenten waren vaak deels met subsidie in oude staat teruggebracht, onherstelbare bouwvallen en 'onbewoonbaar verklaarde woningen' afgebroken en de door verwaarlozing ontstane gaten waren gedicht met nieuwbouw. Omdat de huizenprijzen vervolgens omhoog schoten, werden veel huizen te duur voor de oorspronkelijke bewoners. Zij zagen zich gedwongen hun geliefde Jordaan te verlaten. Veel oud-Jordanezen wonen nu in Purmerend en Almere. De meeste ambachtelijke bedrijven zijn inmiddels vervangen door woningen en winkels. Nog wel actief in het noordelijkste puntje van de Jordaan, de Driehoekstraat is de jeneverstokerij Van Wees, ook wel bekend als "De Ooievaar".


Boldoot kar

Foto van vroeger: de Boldootkar in de Driehoekstraat, en een foto vanuit hetzelfde perspectief, maar een recente.

'Juffie, heppie een emmertje poep?
Een huis zonder wc of badkamer is tegenwoordig ondenkbaar in Nederland. Toch is dit niet altijd zo vanzelfsprekend geweest. Vroeger was een wc een luxe en al helemaal in een arbeiderswijk zoals de jordaan...

Plassen kon gewoon in de gracht maar de rest was toch iets meer privé. Dit deed men dan maar thuis in een emmer en gooiden de emmer vervolgens leeg in de dichtsbijzijnde gracht of in een beerput. Omdat de bevolking sterk groeide in de negentiende eeuw werd de stank in de steden, met name in de zomer, steeds ondraaglijker. De bevolking groeide, de industrie kwam op, en door de verzanding van het IJ stroomde het water in de grachten niet meer goed door. In het midden van de 19de eeuw was de overlast dan ook ondraaglijk geworden.
Daarom besloten de Gemeentes de poep op te halen met de Boldootkar.

Eigenlijk was Booldoot een merk voor een parfum maar het werd voor de grap ook gebruikt als spotnaam voor de beerwagen. Aangekondigd met geratel en gezang haalden deze wagens dagelijks de emmertjes poep op. De bewoners kwamen van twee hoog achter naar beneden gestommeld met hun emmertje poep. Sommigen moesten eerst het aanrecht in de keuken opklappen om bij de poepdoos te kunnen komen. Het privaat in de zin van een afgesloten kamertje om je behoefte te doen, bestond voor de bewoners van de jordaan niet. Privacy was een luxe die alleen voor de rijken was weggelegd.

Het laatste rondje van de Boldootkar werd gemaakt op Oudejaarsdag 1934. Hierna kregen de meeste Jordanezen een riool. Met de komst van riolen en de waterleiding kregen mensen ook normale wc's en verdween de boldootkar langzaam van de straat. Na de Tweede Wereldoorlog hoorde je bijna nooit meer: 'Juffie, heppie een emmertje poep?'

 

Gedempte grachten

Foto's van vroeger en nu van de gedempte Palmgracht

Dit is de Palmgracht, maar er is geen gracht te bekennen. Dat zie je wel vaker in de Jordaan. Veel grachten zijn gedempt. Doordat er steeds meer Amsterdammers kwamen, werden de grachten steeds viezer. Er werd vuilnis in gegooid. En omdat er geen riool was, bleef het niet bij vuilnis alleen. Er kwam overlast door stank. Bovendien kregen mensen door het vervuilde water ziektes, zoals cholera. Een radicale maatregel was het dempen van grachten. Dat gebeurde bijvoorbeeld in de Jordaan, waar in 1854 de Goudsbloemgracht veranderde in Willemsstraat. Andere grachten zouden volgen. Maar daarmee was het probleem niet verholpen, hoewel het gemeentebestuur daarvan moeilijk te overtuigen leek. Jarenlang discussieerden voor- en tegenstanders over de wenselijkheid van een rioleringssysteem voor de hele stad. Een plan van stadsingenieur Van Niftrik voor zo'n systeem haalde het niet. Het zogenaamde 'Liernursysteem' werd na veel gebakkelei wel in enkele nieuwbouwwijken toegepast. Het zou nog tot 1907 duren voordat een voorstel in de raad werd goedgekeurd waarmee uiteindelijk een rioolstelsel voor de hele stad in gebruik kon worden genomen.

 

Terug naar de hoofdpagina