Mag het iets meer zijn?

- Het idee
- Verhaal van de documentaire
- Research

Het idee

Ruim een jaar geleden kwam ik een periode zeer frequent in een buurtsupermarkt (in dit geval de Aldi) in de Baarsjes en viel me het een en ander op aan de dagelijkse gang van zaken in een relatief kleine supermarkt als deze. Er bleken een aardig aantal mensen te zijn die meerdere malen op een dag naar de supermarkt gaan. Het leek niet zozeer te gaan om het kopen van een nieuw product, maar eerder om het sociale gebeuren dat zich afspeelde in de supermarkt, zoals een praatje met 'mede-aldi-gangers', en 'aldi-personeel'. Uit de relatief korte en oppervlakkige ontmoetingen tussen de vaste bezoekers kon ik echter wel opmaken dat zij elkaar toch redelijk goed moesten kennen en ook op de hoogte waren van belangrijke gebeurtenissen in elkanders leven. Ook leken zij elkaar al jaren te kennen, maar toch niet goed genoeg om naast het bezoek aan de supermarkt samen koffie te drinken, of een andere activiteit te ondernemen. Dit alles leidde bij mij tot de volgende vragen: was hier wel of geen sprake van een van een sociaal samenkomen? Wat is het verhaal achter deze mensen, zij waren allemaal duidelijk niet te oud om te werken, maar werkten blijkbaar allemaal niet? Wat wisten zij werkelijk van elkaar? Vingen zij elkaar op als een vaste bezoeker ineens niet meer dagelijks in de supermarkt verscheen? Is dit een sociaal geaccepteerd stamgast idee van een buurtkroeg?

Filmplan Premisse: De supermarkt als sociale ontmoetingsplek: ontdekkingstocht naar de verborgen/verscholen sociale wereld van de supermarkt. Wat speelt zich af onder de oppervlakte van het functionele karakter? Thema: De rol van een supermarkt als sociale plek in een grote stad als Amsterdam. Wat is de sociale betekenis van de supermarkt voor de vaste bezoekers? Waarom komen ze er elke dag, soms meer dan 1 keer op een dag? Onderwerp: Mensen die dagelijks in de supermarkt komen, niet alleen voor de nodige boodschappen, maar ook voor het (nodige?) sociale contact met personeel en andere vaste klanten. Het Doel van de documentaire: Amusement: uitdiepen contrast functionele karakter supermarkt en sociale ontmoetingen/contacten in de supermarkt Inzicht: Supermarkt vanuit andere invalshoek, niet de functionaliteit staat centraal, maar het sociale karakter.

Verhaal van de documentaire

Een portret van twee vaste bezoekers van de Albert Heijn aan de Elandsgracht midden in de Jordaan. Wat betekent deze specifieke supermarkt voor deze personen. Wat is hun emotionele binding met de mensen die er werken en met de medebezoekers, is dit wel emotionele binding te noemen of meer een beleefdheidsvorm van sociaal contact. Het uitdiepen van de persoonlijke band die deze mensen met de supermarkt hebben staat centraal.
Dit verhaal moet niet buiten de supermarkt verteld worden, of over de supermarkt, maar moet zichzelf gaan vertellen. Als kijker zie je de supermarkt door de ogen van de vaste bezoeker, alleen hij/zij ziet de sociale waarde, en kan ons meenemen naar 'de andere kant' van de supermarkt, wat valt hem of haar op, dit wordt verteld, welke caissières er zitten en of ze goed of slecht gehumeurd zijn. Het verhaal is dus een ontdekkingstocht door de ogen van een of meer vaste bezoekers door de supermarkt.

Begin: aankomst vaste bezoeker supermarkt, introductie met weg van huis naar de supermarkt. (idee begin>introductie film via boodschappenlijstje, einde ook op boodschappenlijst aftiteling)

Midden: Rondje door de supermarkt, verhaal van betekenis van de supermarkt wordt verteld vanuit personage, al boodschappen doende wordt deze persoon gefilmd en geïnterviewd. Het contact vindt meer plaats tussen personeel en vaste klant dan tussen klanten onderling, in het bijzonder met Mary en met de vaste dames van het brood en de kaas.

Eind: Afrekenen en contact met caissière. Klant zegt bijvoorbeeld: tot morgen Priscilla (= naam caissière). Dit geeft aan dat het leven in de supermarkt gewoon doorgaat.

Naar aanleiding van het gastcollege van Bert Janssens, over de opzet van het vooronderzoek, moeten er drie belangrijke vragen worden beantwoord die van belang zijn als je een documentaire wilt gaan maken en derden wil interesseren in je onderwerp;

Ten eerste, waarom moet dit verhaal verteld worden?
Een supermarkt staat juist niet bekend als een sociale ontmoetingsplek, of als iets gezelligs of sociaals, maar draait in theorie om zijn functionaliteit. Het contrast tussen het functionele karakter van een grote supermarkt en de mogelijke sociale betekenis/waarde die dit heeft voor klanten is interessant. De vraag is of mensen puur naar een supermarkt gaan om functionele redenen, zoals de aanschaf van de meest goedkope producten, of juist de beste kwaliteit, beiden redenen van functionele aard, of ook om de sfeer die er in supermarkt heerst? Waar ligt de grens in het sociale aspect? Hoe diep gaan contacten in de supermarkt, is dit beleefdheid, sociale controle, of ontstaan er ook wel eens vriendschappen/relaties?

Ten tweede, waarom nu?
Amsterdam heeft de laatste tijd een negatief imago, helemaal sinds de moord op Theo van Gogh, veel artikelen in de krant staan vol negatieve stukken, ook in reportages is veel dreigende taal zoals: "Amsterdam is Amsterdam niet meer, er is steeds meer een onveilige sfeer. De criminaliteit is hoog, met name onder allochtone jongeren, etc.".
Het is tijd een ander beeld van Amsterdam te geven, zonder een focus op etniciteit, het laten zien/uitdiepen van het sociale karakter van 'neutraal' terrein zoals de supermarkt biedt een goede mogelijkheid om een ander beeld vast te leggen van Amsterdam.

Ten derde, waarom willen we dit verhaal vertellen?
Ook voor mij is de supermarkt op een bepaalde manier een sociale ontmoetingsplek. Een bezoek aan de supermarkt kost minder tijd dan een koffieafspraak/lunchafspraak, maar je bent toch even in een omgeving met mensen. Met name op werk/studiedagen thuis, is een bezoek aan de 'Aldi' een goede break. Door mijn frequente bezoek aan deze supermarkt is me het sociale aspect ervan steeds meer gaan opvallen, en vooral, hebben de conversaties tussen een aantal vaste bezoekers mijn interesse en nieuwsgierigheid gewekt: er bestaat een sociale wereld in de supermarkt, die zich afspeelt onder de oppervlakte van het 'boodschappen doen', deze sociale wereld is van belang voor bepaalde mensen, dit fascineert me en zou ik verder willen uitzoeken.

Research

Stap 1: het Zoeken van een supermarkt. Waarom deze supermarkt?
Richtlijnen:
-Zoeken naar een 'grote' onpersoonlijke supermarkt, liefst in de Baarjes (i.v.m negatief imago>ander beeld geven), enkele concrete mogelijkheden worden gegeven bij punt 3.
-Tijdens het uitzoeken van de 'juiste' supermarkt is het van belang eerst te observeren in elke 'mogelijke' supermarkt of er überhaupt er wel 'iets sociaals' gaande is, door veel tijd door te brengen in de supermarkt (met name op de niet 'spits' tijden) en vooral door goed te kijken.
-Waar moet je naar kijken? Hoe komen mensen de supermarkt in, hoe bewegen zij zich in de supermarkt, is dit bekend terrein? Veel mensen lijken in eerste instantie doelbewust op producten af te gaan en zo snel mogelijk af te rekenen, maar is dit werkelijk waar het om draait? Zoek bijvoorbeeld naar personen die juist niet zo 'strak' een winkelrondje maken, de dromers, de twijfelaars, de kletsers, de niet doelgerichte shoppers eigenlijk. Naast de bezoekers van een supermarkt ligt de focus op de caissières, wat gebeurt er aan de kassa? Zowel het contact tussen caissières onderling als het contact tussen caissières en bezoekers.

Stap 2: Het kiezen van een supermarkt
Uit stap 1 zijn een aantal mogelijke supermarkten gekozen die voldoen aan de twee belangrijkste kenmerken, een 'groot onpersoonlijk' imago enerzijds en een sociale, 'vertrouwde' sfeer tussen bezoekers supermarkt onderling, en/of tussen caissières en bezoekers.
Het uitkiezen van DE supermarkt is de volgende stap, ten eerste moet er de mogelijkheid zijn om in de supermarkt te filmen, ten tweede moet er genoeg 'bewijs' verzamelt zijn tijdens stap 1 dat in deze specifieke supermarkt interessante sociale ontmoetingen/contacten tussen bezoekers onderling of caissières/bezoekers onderling plaatsvinden.

Stap 3: Het kiezen van de 'sociale' bezoeker(s) en/of caissières.

Hierbij staat de vraag centraal hoe we binnen de beperkte researchtijd daadwerkelijk contact kunnen leggen met de bezoekers. Hoe krijgen we mensen aan de praat? Dit is de moeilijkste stap, met name omdat er enigszins 'schaamtevol' wordt bevonden door de meeste mensen om toe te geven dat de supermarkt een sociale rol vervult die wellicht minstens zo belangrijk is als de functionaliteit ervan. Een beginpunt zou zijn om iedereen een paar algemene vragen te stellen, te beginnen bij 'neutrale' en 'veilige' vragen, bijvoorbeeld: "hoe vaak doet u boodschappen, doet u altijd boodschappen in deze supermarkt, waarom gaat u naar deze supermarkt, hoe zou u deze supermarkt omschrijven...?....etc. " Via deze neutrale vragen kan een mogelijke ingang gecreëerd worden om uiteindelijk tot bijzondere verhalen te kunnen komen. Het eerste doel van deze vragen is om de bezoekers in ieder geval te spreken zonder meteen een bepaalde sociale druk te creëren indien meteen de associatie wordt gemaakt met een mogelijke eenzaamheid en de rol die de supermarkt als sociale ontmoetingsplek hierbij kan vervullen.

Verder: Informatie vergaren over:

• De Aldi in de Baarsjes (Interessant door 'slechte' naam Aldi concern, staat juist bekend om zijn puur functionele karakter, het slechte personeelsbeleid en weinig klantvriendelijkheid, dit valt moeilijk te rijmen met het sociale 'gezicht' van deze Aldi. Vroeger was het 'not done' om bij de Aldi te shoppen in bepaalde kringen, maar sinds de grote prijzenslag tussen supermarkten is dit onderscheid kleiner geworden, men schaamt zich niet meer om naar Aldi te gaan, hierdoor is het publiek meer gevarieerd geworden.

• Edah aan de JP Heijestraat (Achtergrond, vrij kleine supermarkt, gemêleerd publiek, zowel yuppen als niet-yuppen, allochtonen, redelijk veel ouderen. Afgelopen zomer is hier het volledige kassa-personeel ontslagen omdat zij de boel massaal bleken op te lichten. Destijds heb ik een interview (welk blad??) gelezen dat een van de vaste bezoekers het 'altijd zulke aardige meisjes vond' en er 'niets van begreep'. De hele buurt was in opschudding, dit duidt op een hoge mate van betrokkenheid, maar wellicht moeilijk om toestemming te krijgen om te filmen uit angst deze geschiedenis weer op te rakelen.

• Albert Heijn aan de Elandsgracht

(Achtergrond: was vroeger supermarkt Lindeman, een familiebedrijf, dat een aantal jaar geleden is overgenomen door Albert Heijn, onder de voorwaarde dat familie Lindemand hier als 'manager' werkzaam bleef. Hier is zeer veel personeel in dienst, bijna allemaal allochtoon, terwijl het publiek varieert van Amsterdams yup tot Jordanees: interessante mix van mensen. Hier staat altijd een dakloze voor de deur die nu en dan helpt met laden en lossen en in ruil hiervoor eten krijgt uit supermarkt, dit duidt al op een bepaald sociaal klimaat, nadeel>niet in de Baarsjes, overgrote deel misschien toch yuppenpubliek, niet zo interessant),

• Dirk van de Broeck op het Mercatorplein

(Achtergrond: Dit is een redelijk grote vestiging, midden in een buurt die zeer slecht bekend staat, staan vaak bewakers bij de ingang, met name tijdens 'spitstijden', maar wat gebeurt er tijdens de niet-spits tijden?)

Archiefmateriaal over reeds bestaande documentaires over supermarkten, of bijzondere verhalen die gepubliceerd zijn over bepaalde supermarkten.

• Bij de Aldi mag niet gefilmd worden zonder toestemming van het hoofdkantoor. Op vrijdag 28-01-05 is een brief verzonden aan het hoofdkantoor. Op dinsdag 01-02 wordt contact opgenomen met het hoofdkantoor om te vragen of toestemming verleend kan worden.

• Bij Lindeman mag wel gefilmd worden, mevrouw Lindeman heeft hier zelf toestemming voor gegeven en is enthousiast. Een nadeel aan deze supermarkt is dus wel dat deze zich niet in de Baarsjes bevindt en juist bekend staat als redelijk sociaal, juist omdat het vroeger een familiebedrijf was.

• Bij de Dirk van der Broeck op het mercatorplein en/of de Edah aan de Jan Pieter Heijerstraat wordt op maandag 31-01 onderzocht wat de mogelijkheden zijn

 

ALDI: Uiteindelijk hebben we van het hoofdkantoor geen toestemming gekregen om de documentaire in de ALDI te filmen. In een brief liet de ALDI weten:

" Wij kunnen helaas niet aan uw verzoek voldoen. In onze organisatie met filialen door heel Nederland bereiken ons regelmatig verzoeken van zeer uiteenlopende zaken. Ons beleid is erop gericht geen enkele informatie over welk onderdeel van bedrijfsvoering dan ook naar buiten te brengen.

Wij stellen het wel zeer op prijs dat u aan ALDI heeft gedacht om uw documentaire "De supermarkt als sociale ontmoetingsplek' op te nemen. Wij wensen u derhalve veel succes toe met het realiseren van uw documentaire."

W.J. Snollearts

Directeur

Dirk van de Broeck: De Dirk van de Broeck supermarkt op het mercatorplein bleek niet geschikt voor de documentaire. Na een middag observeren en praten met mensen in en rondom de supermarkt bleek hier weinig sprake te zijn van een sociale ontmoetingsplek.

Lindeman Albert Heijn: Na vooronderzoek is gebleken dat de Albert Heijn de beste plek is om te gaan filmen nadat bekend is geworden dat in de Aldi niet gefilmd mag worden. De Albert Heijn op de Elandsgracht is een gezellige buurtsuper. Veel mensen komen er al vele jaren en kennen het personeel en andere vaste klanten goed. De Albert Heijn aan de Elandsgracht is een uitzondering, omdat het een franchise AH is en wordt gerund door de familie Lindeman.

Deze familie heeft al vanaf 1869 een kruidenierszaak in deze buurt. Mary is de leidinggevende en duidelijk het centrale middelpunt van de supermarkt, zowel voor het personeel als voor de vaste bezoekers. Zij kent de verhalen van de vaste klanten, het contact tussen haar en bezoekers is nuchter, ontspannen en prettig om naar de kijken. Je ziet aan haar dat ze het erg naar haar zin heeft, en daardoor oog heeft voor de klanten. De vaste bezoekers lopen zeer uiteen, in de researchfase sprongen er 2 personen duidelijk uit, die niet overeenkomen met het standaardbeeld van 'eenzaaam en oud' supermarkt type.

Helma, een Surinaamse jonge moeder, komt elke dag minstens een keer met haar kinderen boodschappen doen en valt op door de rust waarmee ze door de supermarkt beweegt, neemt de tijd om het personeel te kletsen en zag ons ook meteen staan als 'nieuwe' supermarktgezichten. Tweede personage is Rob, niet makkelijk om hem te omschrijven, maar een theatrale man die zoals hij zelf zegt: "dol is op de Lindeman en zich elke week weer domme aanbiedingen laat aansmeren' Rob noemt zichzelf een kanjer, is midden '50 en heeft een goede uitstraling. Misschien komt er nog een derde personage bij, Jenny of haar buurvrouw, dit zijn twee typisch Jordanese tantes die boven de AH wonen.

Zij komen elke dag in de AH en doen vaak boodschappen voor elkaar, buurvrouw van Jenny 'heb een liffie' in haar huis, zeer handig voor de zware boodschappen. Twijfelachtig, lijken niet heel enthousiast om mee te werken en zijn minder origineel dan de vaste bezoekers. Men verwacht wel dat oude dametjes in de Jordaan naar een vaste supermarkt gaan. Aan de andere kant horen ze er wel helemaal bij, dus geeft het echte beeld weer. Naast deze specifieke personen hebben we de afgelopen weken veel bijzondere scènes gezien die typisch het sociale karakter van deze supermarkt weergeven., dit zie je alleen door er de hele dag rond te hangen, dit moet dan ook gebeuren tijdens de draaidagen.

Archiefmateriaal: Bromet&Dochters,

Aflevering 23, Uitzenddatum: 22 maart 2001, Herhaling: 23 maart 2001, Presentatie: Stef Biemans

Lindeman houdt vol: In Amsterdam bereidt supermarkthouder Lindeman zich voor op de komst van een Albert Heijn aan de overkant van de straat. Sinds 1869, toen zijn overgrootvader als kruidenier begon, heeft de familie Lindeman altijd winkels/supermarkten gehad in Amsterdam. De geinterviewde Lindeman is de laatste uit zijn familie die het hoofd heeft weten te bieden aan de concurrentie van de grootwinkelbedrijven.

Overige Research Documentatie

Krantenartikelen (verkorte uitvoering):

Geen steun van AH voor filiaalhouders

ROB ROMBOUTS

AMSTERDAM - Het Albert Heijn-concern weigert de kosten van juridische bijstand te betalen voor Lucas Porsius (31) en Simon Lindeman (30), de AH-medewerkers die donderdag zijn opgepakt nadat ze een winkeldief hardhandig hadden overmeesterd. Tijdens het proces van vorig jaar, wegens het mishandelen van de winkeldief Clifton H., betaalde het moederbedrijf nog hun advocaat. ''Het houdt een keer op,'' verklaarde een AH-woordvoerder gisteravond.

AH-duo weer vast na geweld

AMSTERDAM - De twee Amsterdamse Albert Heijn-medewerkers die vorig jaar een winkeldief overmeesterden en daarbij mishandelden, zijn weer gearresteerd voor een soortgelijke actie. De twee hebben gisteren een winkeldief gegrepen. Toen de man aan de politie werd overgedragen, bleek hij verwondingen aan zijn nek te hebben.

AMSTERDAM - Het AH-duo dat een overvaller een gebroken neus sloeg, voelt zich slachtoffer. Maar volgens getuigen hakten de mannen er wel heel hard op in, terwijl de dief geen mes meer had.

Albert Heijn

Onze missie

Met zo'n 700 winkels vindt u altijd wel een Albert Heijn in de buurt. En dat is nu typisch Albert Heijn. We willen dicht bij onze klanten zitten, want dat is wel zo makkelijk. Want boodschappen doet u misschien wel iedere dag.

Wat willen we zijn: onze missie
"Albert Heijn wil het dagelijks leven - en zeker het boodschappen doen - aangenaam, gemakkelijk en bijzonder maken. Wij willen de wensen van onze klanten altijd en overal vervullen." Zo hebben we onze missie - zoals dat heet - zwart op wit gezet.

Daarnaast richten we ons op vijf zogeheten kernwaarden: kwaliteit, keuze, value, inspiratie en innovatie. Eén ding is dus duidelijk: de klant staat centraal. Maar dat is niets nieuws, want zo is het altijd al geweest. En zo zal het ook altijd blijven.

Cement van de samenleving
Het midden- en kleinbedrijf heeft een belangrijke maatschappelijke taak om mensen in onze verhardende samenleving tot elkaar te brengen. Doordat het in de haarvaten van de maatschappij zit, kan het voor cohesie zorgen. Het is het cement van de samenleving, zegt voorzitter Loek Hermans van MKB-Nederland. Juist vanwege die sociale functie moet de overheid dan ook ingrijpen als het MKB door het falen van de markt dreigt te verdwijnen.

Brief aan ALDI Culemborg
Documentaire project UvA
Contactpersoon:
Heleen Blom
Paramariboplein 39 huis
1058 AP Amsterdam
heleen.blom@student.uva.nl
Tel:0645306292

ALDI
Postbus 147
4100 AC
Culemborg

28 januari, 2005

Betreft: Aanvraag inzake goedkeuring tot filmen Aldi in Amsterdam

Geachte heer/mevrouw,

Op dit moment ben ik met een groep studenten van sociale wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam bezig met het maken van een korte documentaire van 10 minuten die vertoond zal worden op de lokale zender Salto in Amsterdam. Het thema van deze korte documentaire is 'de supermarkt als sociale ontmoetingsplek'. Het gaat met name om de sociale contacten die klanten en personeel in de supermarkt in een stad als Amsterdam hebben, de nadruk ligt dus op de sociale functie van de supermarkt. Silagra 100 mg

Om dit project te realiseren biedt de Aldi aan Baarjesweg in Amsterdam een prachtig voorbeeld van de wijze waarop een supermarkt een sociale functie in een grote stad kan innemen. In deze supermarkt komen elke dag een groot aantal vaste klanten die, naast het kopen van producten, met name voor de sociale contacten met andere klanten en het personeel komen. Met deze klanten heb ik meerdere malen gesproken en zij zijn bereid hierover meer te vertellen. Het maken van de documentaire zal met een kleine groep mensen van rond de drie personen geschieden, voor de duur van maximaal drie middagen. Tijdens het filmen zullen wij ons uiteraard terughoudend opstellen en worden geen klanten lastig gevallen.

Vanwege uw mogelijke verontrusting omtrent eventuele negatieve publiciteit wil ik u op het hart drukken dat de Aldi als bedrijf in deze korte documentaire absoluut niet als onderwerp aanbod zal komen. Deze documentaire zal enkel positieve publiciteit en reclame voor uw bedrijf kunnen opleveren, aangezien het sociale aspect ervan juist centraal staat.

Om deze documentaire te kunnen realiseren binnen de vastgelegde termijn van drie maanden, moet het filmen reeds voor half februari plaatsvinden. In verband met deze tijdsdruk hoop ik spoedig een reactie van u te mogen ontvangen.

Bij voorbaat dank.

met vriendelijke groet,

Heleen Blom