Home Geschiedenis Poll Theorie Data Extra Documentaire Contact

Homepage

Geschiedenis

Poll

Theorie

Data

Extra

Documentaire

Like deze pagina

Contact

Theorie

Theorie

De theorie als onderdeel van het onderzoeksdocument en als achtergrond van de documentaire

Een aantal maanden geleden ging er een filmpje viral op social media. In dit filmpje uit 1999 waren mensen aan het woord over de mobiele telefoon. Niemand had er één en niemand wilde er één hebben: op ieder moment van de dag bereikbaar zijn, leek moeilijk voor te stellen en een inbreuk op onze privacy. Vandaag de dag is dat wel even anders. In de tram, op de fiets, tijdens het eten, in bed, tijdens het koken, in de bioscoop of op de wc: de telefoon is erbij. Van geen telefoon, naar een mobiele telefoon, naar een smartphone. Het is in inmiddels een vertrouwd straatbeeld: mensen die al kijkend op hun mobieltje een drukke weg oversteken.

Het is vanuit deze gedachten dat wij een film hebben gemaakt over de smartphone. Dit is mede gebaseerd op de wetenschapper Bruno Latour en zijn Actor Network Theory. De theorie heeft onder meer als doel om het collectief te bestuderen, uit te gaan van multi-perspectivisme en verbanden op te sporen door te observeren. In de theorie worden actanten gebruikt. Actanten zijn de actoren, wat zowel mensen als objecten kunnen zijn. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen de agency van een mens als dat van een object. Volgens Latour is agency bij de mens ook maar geconstrueerd, cultureel bepaald en is het geen autonome eigenschap. Doordat objecten ook vormen van agency kennen, is er geen absoluut verschil tussen de actanten. De actanten samen vormen het geheel, wat het netwerk wordt genoemd. Oftewel, om concreet te worden: welke invloed heeft de mobiele telefoon op ons? Vanuit deze gedachten hebben we de smartphone als extensie van het lichaam gezien en daarop onze interviewvragen als onderzoeksveld op gebaseerd.

In de afgelopen jaren zijn de uitvindingen omtrent de mobiele telefoon erg gestegen. De eerste mobiele telefoon woog bijna een kilo, terwijl tegenwoordig telefoontjes ongeveer 100 gram wegen. Bijna elke nieuwe mobiel die op de markt komt, is een smartphone. Een smartphone is een geavanceerd minicomputertje met talloze mogelijkheden. Deze smartphone is al lang niet meer alleen maar handig voor bellen en sms'en. Het is een handig hulpmiddel geworden waarmee we in een handomdraai dingen kunnen regelen. Onze bankzaken, agenda, spelletjes, internetten, sociaal contact, shoppen, emaillen, routeplannen: We doen er van alles mee. In de appstore zijn er zo’n 900.000 applicaties te vinden die je leven op veel fronten een stuk makkelijker kunnen maken. Internet verbinding en telefoonlijnen worden steeds helderder en sneller: een belletje met de andere kant van de wereld kan vaak zonder enkele ruis terwijl de camera van je mobiele telefoon aanstaat en je naar elkaar kan zwaaien. Omdat het aantal mobiele abonnementen in combinatie met een smartphone wereldwijd blijft groeien, blijven bedrijven met elkaar concurreren voor de mooiste en handigste telefoon. Hierdoor blijven regelmatig nieuwe modellen op de markt komen, die bijvoorbeeld net weer wat lichter, dunner en beter zijn dan de versie ervoor. Handig dus, zo’n telefoon!

Buiten deze handigheid komen we er echter steeds meer achter dat de mobiele telefoon ook nadelen met zich meebrengt. De telefoon is zo in ons leven geïnfiltreerd dat we niet meer zonder kunnen en dat we er afhankelijk van zijn geworden. Mensen hebben de afgelopen jaren in rap tempo een fascinerende en intieme relatie met hun telefoon ontwikkelt. Uit een onderzoek in 2009 door Synovate blijkt dat toentertijd al 64% van de Nederlanders zijn huis niet verliet zonder zijn telefoon. Hoe geavanceerder de functies, zoals bij de smartphone, hoe sterker de relatie met de mobiel wordt. Soms zelfs zo sterk dat het mobiel gebruik extreme mate aanneemt en in sommige gevallen zelfs de vervelende kant op gaat. Is een mobiele telefoon dan wel zo fijn als het in eerste instantie lijkt? Is het goed om de hele tijd in contact te zijn met alle mensen om je heen? Wat betekent het om de hele te weten wat je vrienden aan het doen zijn, waar ze zijn en via social media erachter te komen welk feestje je nu weer mist? En hoe is het om constant bereikbaar te zijn voor je baas?

Buiten deze handigheid komen we er echter steeds meer achter dat de mobiele telefoon ook nadelen met zich meebrengt. De telefoon is zo in ons leven geïnfiltreerd dat we niet meer zonder kunnen en dat we er afhankelijk van zijn geworden. Mensen hebben de afgelopen jaren in rap tempo een fascinerende en intieme relatie met hun telefoon ontwikkelt. Uit een onderzoek in 2009 door Synovate blijkt dat toentertijd al 64% van de Nederlanders zijn huis niet verliet zonder zijn telefoon. Hoe geavanceerder de functies, zoals bij de smartphone, hoe sterker de relatie met de mobiel wordt. Soms zelfs zo sterk dat het mobiel gebruik extreme mate aanneemt en in sommige gevallen zelfs de vervelende kant op gaat. Is een mobiele telefoon dan wel zo fijn als het in eerste instantie lijkt? Is het goed om de hele tijd in contact te zijn met alle mensen om je heen? Wat betekent het om de hele te weten wat je vrienden aan het doen zijn, waar ze zijn en via social media erachter te komen welk feestje je nu weer mist? En hoe is het om constant bereikbaar te zijn voor je baas?

Ten eerste zijn mensen kuddedieren. In een menigte laten wij ons bewust en onbewust leiden door de mensen om ons heen. Volgens de identiteitstheorie gebruiken mensen sociaal belangrijke categorieën om zichzelf en anderen te beschrijven. Deze identiteitstheorie maakt onderscheid tussen groepsidentiteit en eigen identiteit. De groepsidentiteit gaat over de identificatie van jezelf met een groep. Deze groepsidentiteit heeft te maken met processen van in- en uitsluiting. Wanneer je het gevoel hebt dat je ergens bij hoort, ga je jezelf associëren met een bepaalde groep. Wanneer iemand in het bezit is van een smartphone, kan hij zich associëren met andere smartphone gebruikers. De hoeveelheid mensen die in het bezit zijn van een smartphone neemt steeds sterker toe, waardoor mensen die geen smartphone hebben zich met minder mensen kunnen associëren, wat wellicht negatieve gevolgen heeft. Ook kan er druk ontstaan: iemand kan het gevoel krijgen een smartphone te moeten kopen om erbij te horen in de huidige maatschappij. Om bijvoorbeeld bij whatsapp groepen te horen en kan 'inchecken' op plaatsen waar hij of zij zich bevindt. Dit zorgt voor stress en het gevoel van sociale verplichting en kan zelfs zorgen voor fysieke reacties zoals transpireren, verhoogde hartslag, nervositeit en een slechte nachtrust.

Uit onderzoek blijkt dat Nederlanders die in het bezit zijn van een smartphone gemiddeld 221 keer per dag op hun telefoon kijken. Daarvan wordt gemiddeld zo'n 65 keer de internetbankieren applicatie bekeken. Ook blijkt dat wij in totaal zo'n 166 minuten per dag op de telefoon spenderen. En als je benieuwd bent hoe vaak je per dag je mobiel bekijkt, kan je zelfs daarvoor weer een applicatie voor downloaden: Checky. De laatste keer dat we onze telefoon een dagje hebben uitgeschakeld, kunnen velen van ons zich niet meer herinneren. En een dag je telefoon vergeten zorgt voor paniek, want wat voor belangrijks zullen we in die tijd wel niet gemist hebben? Internet en social media kunnen een verslavende werking hebben. Het gebruik ervan kan compulsief worden, ook wel dwangmatig, excessief, pathologisch of problematisch gebruik. Mensen die dit hier in extreme mate last van hebben zouden last hebben van 'nomofobie': een angststoornis waarbij mensen bang zijn niet bereikbaar te zijn. Deze hoeveelheid gebruik kan er voor zorgen dat men zich afhankelijk gedraagt ten opzichte van zijn telefoon. Men wordt bang iets te missen of om buitengesloten te raken.

Hoewel je door de smartphone het gevoel kan hebben overal bij te zijn en deel te nemen in verschillende sociale gebeurtenissen, leef je met de telefoon in een constante virtuele wereld. Het gebruik van de mobiele telefoon verslapt de aandacht van het hier en nu. Hierdoor vervagen de dingen om je heen en ligt de focus vaak meer op de telefoon dan in direct contact. We doen het allemaal: een gesprek onderbreken omdat er een ‘oh zo dringend’ berichtje binnenkomt. Onze telefoon staat op nummer één. Doordat men nu op elk moment van de dag en op elke locatie bereikbaar is, is de scheiding tussen publieke- en privezakenvervaagd . Door de telefoon kan je wellicht 'makkelijk' in contact zijn met alle mensen om je heen, maar het is goed om jezelf eens af te vragen hoe echt dit contact is? Face-to-face contact wordt daardoor vervaagd.

Buiten het feit dat de we zo afhankelijk zijn, komt er ook steeds meer aan het licht hoe ongezond de mobiele telefoon eigenlijk wel niet is en in een tijd waar onze gezondheid juist zo belangrijk is. Massaal proberen we onszelf dagelijks te voeden met quinoa, we proberen suiker te vermijden, gaan elke dag naar yoga of bootcampen proberen zo'n 8 uur slaap per nacht te pakken. Echter brengt dat kleine ‘oh zo handige’ apparaatje een aantal gezondheidsproblemen met zich mee. Zo zou de straling die de telefoon gedurende de hele dag en nacht uitzend kankerverwekkend zijn en zouden er meer bacteriën te vinden zijn op onze telefoon dan op een toiletbrilwaardoor men sneller ziektes oploopt.

Al met al is duidelijk geworden uit ons onderzoek: de telefoon is ongelofelijk bepalend in ons leven en kan ook zeker als extensie van het lichaam gezien worden. Het is zo dominant aanwezig, dat het een actor is geworden. Het heeft daadkracht. Wij worden er heftig door beïnvloed. De smartphone, een prachtig apparaat, en waar brengt het ons heen?