Rapport 'Politiek en politici in het nieuws in vijf landelijke dagbladen'
Artikel uit Trouw 'Mediaconsument wordt kritischer'

Trouw - zaterdag 14 januari 2006 'Mediaconsument wordt steeds kritischer'
door Marjan Agerbeek

De burger is het afgelopen jaar kritischer geworden over de media, maar het vertrouwen is nog steeds groot. Het belang van internet neemt snel toe.

Bijna een jaar geleden, ter gelegenheid van de introductie van het tabloidformaat, publiceerde Trouw een onderzoek naar het vertrouwen van de burger in de media. De resultaten waren opmerkelijk: ondanks de veelvuldige kritiek van politici op de media, bleek driekwart van de burgers de informatie van krant, televisie en radio te vertrouwen.
Het Trouw-onderzoek is nu herhaald door het Vara-programma 'De leugen regeert'. De resultaten werden gisteravond uitgezonden. En opnieuw blijkt dat de burger een groot vertrouwen heeft in de media. Op de vraag 'Heeft u vertrouwen in de media' zegt 87 procent van de 750 ondervraagden 'ja' of 'meestal wel'. Vorig jaar was dat 74 procent. Toch kan niet worden geconcludeerd dat het vertrouwen is toegenomen, want het percentage dat zonder meer 'ja' zegt is behoorlijk gekrompen. Blijkbaar is er nog steeds een stevige vertrouwensbasis, maar slikt de burger de door de media voorgeschotelde informatie niet meer voor zoete koek en maakt eigen afwegingen over de betrouwbaarheid.
Ook uit de vragen 'Wordt u steeds beter of steeds slechter geïnformeerd?' en 'Stoort u zich aan tekortkomingen of fouten in de media?' is op te maken dat mediaconsumenten kritischer worden. Alhoewel een meerderheid vindt hetzelfde of zelfs beter geïnformeerd te worden, is het aantal mensen dat zich stoort aan fouten toegenomen.
Het onderzoek van 'De leugen regeert' is geen exacte kopie van het onderzoek van vorig jaar. Hier en daar is de vraagstelling iets aangepast, er zijn vragen weggelaten en toegevoegd. Zo heeft 'De Leugen regeert' een uitgebreide vraag gesteld naar het vertrouwen in afzonderlijke televisierubrieken en kranten.
Het eerste wat in de beantwoording opvalt is dat de vaste kijkers en lezers van een programma of krant een stuk positiever oordelen dan de gemiddelde Nederlander. Dat is niet vreemd: iemand die eenmaal heeft besloten naar een bepaald actualiteitenprogramma te kijken of een bepaalde krant te lezen, zal de verstrekte informatie waarderen, anders doe je dat niet. De weinige kijkers naar het programma 'NSE' van Talpa hebben dan ook bijna net zoveel vertrouwen in 'hun' rubriek als de RTL-kijkers in het RTL Nieuws.
De mate van vertrouwen van de gemiddelde Nederlander in een programma of een krant daarentegen zegt vooral iets over het imago van een medium als het om betrouwbaarheid gaat. Zo blinkt het imago van NSE en De Telegraaf niet uit in betrouwbaarheid, het NOS-Journaal scoort juist heel hoog. Bij de kranten hebben Trouw en Het Parool het grootste contrast tussen het imago onder het brede publiek en het vertrouwen dat de eigen lezers hebben.
Opmerkelijk is dat een flink aantal tv-programma's zeer wordt vertrouwd, veel meer dan de best scorende kranten. Dat stemt overeen met uitkomsten van vorig jaar, die ook lieten zien dat televisie meer vertrouwen geniet dan de geschreven pers. Beelden zijn indringender en daarom geloofwaardiger dan woorden alleen.
Wellicht ligt hierin de verklaring voor de positie van de televisie als informatiebron. Uit het onderzoek blijkt dat de tv nog steeds de belangrijkste informatiebron is voor burgers en dat die positie het afgelopen jaar nauwelijks is aangetast. Dit in tegenstelling tot de kranten, die als informatiebron hebben ingeboet. De dalende oplagen getuigen hier ook van. De kranten verliezen hun positie aan internet, dat door steeds meer burgers als belangrijkste informatiebron wordt gezien. De grote verspreiding van snelle-internetverbindingen de afgelopen jaren heeft daar zeker mee te maken.
Uit de vraag 'Welke instellingen hebben uw vertrouwen?' blijkt dat de media een veel groter vertrouwen genieten dan de politiek, de regering of de overheid. Dat was vorig jaar ook al zo. Opvallend is dat het vertrouwen in deze instanties enorm is teruggelopen. Wellicht heeft dit te maken met een algemener gevoel van onbehagen bij de burger. Ook media kampen met een daling in vertrouwen, maar minder.
Wat kunnen media doen om het vertrouwen van de lezers en kijkers te verbeteren? Uit het onderzoek blijkt dat er snel nieuwe instrumenten gevonden moeten worden. Ombudsmannen, spreekuren en het publiceren van reacties van lezers, kijkers en luisteraars vinden mediaconsumenten niet meer zo interessant.
Ze willen geen invloed op de media, maar kwaliteitsverbetering: meer onderzoeksjournalistiek, meer uitleg en duiding van nieuws. En ze willen niet alleen maar nieuws horen waar je een vervelend gevoel van krijgt. Ruim veertig procent van de ondervraagden vraagt om 'goed nieuws' in de krant en op tv.
Copyright: Trouw