Wat is hoogbegaafdheid?

Hoogbegaafdheid is een omstreden begrip. Er zijn talloze verschillende definities van wat hoogbegaafdheid precies inhoudt.

Hieronder volgen een aantal verschillende definities:

• Kramers woordenboek: met grote verstandelijke of artistieke vermogens
• Van Dale: uitzonderlijk intelligent
• HB consulent: Hoogbegaafd is een term die alleen geldig is als je de mensheid indeelt naar hun IQ. Alleen dan is er een groep die scoort bij de hoogste 2 procent op een IQ-test. Deze groep topscoorders noemen we hoogbegaafd.
  
• Professor Mönks (gespecialiseerd in hoogbegaafdheid): hoogbegaafdheid is een combinatie van hoge intelligentie, het vermogen om creatief te zijn en hoge motivatie.
  

Het belangrijkste verschil tussen de verschillende definities is dat sommige hoogbegaafdheid benaderen als iets dat puur met intelligentie te maken heeft, terwijl anderen ook het belang van vermogens zoals creativiteit en motivatie benadrukken. Deze laatste groep erkent overigens wel dat de mensen die het hoogst scoren op IQ-testen (2% van de bevolking) een aparte groep vormen. Zij noemen deze groep echter geen hoogbegaafden, maar hoogintelligenten.

Voor hoogbegaafden geldt dat ze sneller verbanden kunnen leggen dan niet-hoogbegaafden. In hun denkproces slaan ze bepaalde stappen over. Hierdoor stuiten ze soms op problemen in hun contacten met niet-hoogbegaafden, die hun denkproces niet goed kunnen volgen. Hoogbegaafden kenmerken zich door de volgende gegevens:

• Ze zijn snel verveeld.
  
• Praten graag veel en snel.
  
• Hebben de neiging om andermans zinnen af te maken.
  
• Zijn steeds op zoek naar nieuwe (intellectuele) prikkels.
  
• Zijn extra gevoelig voor indrukken.
  
• Passen vaak slecht in een groep.
  
• Worden soms wanhopig van trage mensen om hen heen.
  
• Hebben strengere normen dan die van 'de maatschappij'.
  
• Hebben vaak een zelfstandig beroep of een functie met veel vrijheid en afwisseling.

Er bestaat ook een grote groep hoogbegaafden, die niet van zichzelf weten dat ze hoogbegaafd zijn. Voor hen kan dat zeer frustrerend zijn. Ze missen bepaalde aansluiting met hun omgeving, maar weten niet waar dat aan ligt. Vaak zien zij zichzelf juist als ‘dom’, omdat ze niet begrepen worden. Mede om deze reden bestaan er veel organisaties en verenigingen die strijden voor meer begrip voor en kennis over hoogbegaafden.

Uit de verschillende definities over hoogbegaafheid komt naar voren dat hoogbegaafheid en hoge intelligentie twee aparte dingen zijn. Joseph Renzulli kwam in 1985 voor het eerst met een theorie die stelt dat iemand hoogbegaafd is wanneer er naast hoge intelligentie ook sprake is van een hoge mate van motivatie en een sterk creatief vermogen.
Professor Franz Mönks, oprichter van het Centrum voor Begaafdheidsonderzoek voegde aan de theorie van Renzulli toe dat ook omgevingsfactoren als gezin, school en vrienden een grote rol spelen bij het verder ontwikkelen van potentiële hoogbegaafden.

Renzulli en Mönks leggen hoogbegaafdheid uit volgens het drieringenmodel:

http://www.hulpbijhoogbegaafdheid.be/definitie.htm

In 1992 stelde Heller het multifactorenmodel samen om het verband tussen persoonlijkheidskenmerken, begaafdheden, omgevingsfactoren en prestatiegebieden te beschrijven:

In dit model wordt het verband tussen verschillende factoren die te maken hebben met hoogbegaafdheid getoond. Deze factoren zijn volgens Heller:
1. mogelijkheden en kansen: intellectuele, sociale en muzikale vaardigheden
2. omgevingsfactoren: thuis, school, kritische levenservaringen
3. praktische vaardigheden: omgaan met stress, prestatiedrang, verwerken van tegenslagen
4. prestatiegebieden: wetenschappen, kunst, sport.

Hoewel er nog steeds heel weinig bekend is over het functioneren van het menselijk brein is dit een model van hoogbegaafdheid dat een handvat biedt voor het onderzoek naar waarom iemand met een hoog potentieel niet altijd in staat is om dit om te zetten in uitzonderlijke prestaties.

Voor meer informatie over de werking van het menselijk brein volgt hieronder een link naar een interview met vooraanstaand neurobioloog en arts Dick Swaab:

Link naar interview met hersenonderzoeker Dick Swaab

 

Grethe van Geffen is voorzitter van Mensa Nederland. In het artikel '300.000 hoogbegaafden' dat begin juni 2009 in het Nederlands Dagblad is gebuliceerd sprak zij over deze vereniging voor hoogbegaafden. Volgens Mensa pleit voornamelijk voor een positieve benadering van hoge intelligentie wat vooral moet worden gezien als een potentie en niet als een prestatie. Ook wij spraken met Grethe over hoogbegaafdheid en het verenigingsleven. Zie hieronder het door ons gemaakte webfilmpje van Grethe:

Geinteresseerd in het artikel? lees hier verder